Osocze bogatopłytkowe (PRP) jest doskonałym rozwiązaniem dla osób zmagających się z przeróżnymi dolegliwościami ortopedycznymi. Terapia przynosi najlepsze rezultaty w urazach tkanek miękkich, czyli w urazach więzadeł – skręcenia stawów, ścięgien, mięśni, a także w zmianach przeciążeniowych oraz we wczesnych stadiach choroby zwyrodnieniowej stawów. Nasi ortopedzi skutecznie stosuję tę metodę w poradniach w Poznaniu, Wągrowcu Środzie Wielkopolskiej.
Osocze bogatopłytkowe (PRP) – co to jest?
Osocze bogatopłytkowe (PRP) jest preparatem uzyskiwanym z pobranej krwi własnej pacjenta. Krew jest pobierana, a następnie poddawana odwirowaniu w celu uzyskania frakcji osoczowej z odpowiednio dużym stężeniem płytek krwi – nawet od trzech do ośmiu razy większego niż fizjologiczne. Dlaczego? W jakim celu? Duże stężenie jest ważne, gdyż wykorzystujemy ze zwiększoną siłą naturalne mechanizmy regeneracji organizmu – płytki są naturalnym źródłem substancji stymulujących gojenie i normalizujących stan zapalny – tzw. czynników wzrostu.
W ortopedii osocze bogatopłytkowe (PRP) najczęściej wykorzystywane jest do leczenia przewlekłych stanów zapalnych ścięgien, uszkodzeń więzadeł czy w przyspieszaniu leczenia po operacjach ortopedycznych. Wykonuje się od jednego do kilku zabiegów w okresie kilku tygodni.
Czy uzyskanie osocza boli?
Osoby, które zgłaszają się do specjalistów z problemami ortopedycznymi mają zwykle za sobą nie tylko historię leczenia, ale i bólu. Każdy kolejny zabieg może zatem wywoływać uzasadnione obawy czy leczenie będzie wiązać się z kolejną dawką nieprzyjemnych odczuć.
Uzyskanie osocza bogatopłytkowego (PRP) nie różni się praktycznie niczym od zwykłego pobierania krwi – najpierw pobrana jest krew, a potem przygotowywane osocze. Dla większości pacjentów jest to zatem zabieg praktycznie bezbolesny lub ledwo odczuwalny. Jedynie osoby z wrażliwymi żyłami lub niskim progiem bólu mogą odczuwać niewielki dyskomfort. Cały proces trwa zwykle kilka minut i nie wymaga znieczulenia.
Od pobrania krwi do podania osocza
Po pobraniu krwi od pacjenta, zaczyna się proces przygotowywania osocza bogatopłytkowego (PRP). Trwa to zwykle od 15 do 30 minut. Po pobraniu próbki krwi jest ona od razu poddawana wirowaniu w specjalnej wirówce laboratoryjnej. W wyniku tego procesu oddzielane są poszczególne frakcje krwi, a pielęgniarka lub lekarz pozyskuje frakcję bogatopłytkową osocza. Bezpośrednio po przygotowaniu preparatu PRP w tym samym dniu, w ciągu jednej wizyty, osocze zostaje podane pacjentowi.
Osocze bogatopłytkowe (PRP) podaje się w miejsce uszkodzenia lub zmiany chorobowej – najczęściej dostawowo, okołowięzadowo, okołościęgniście. Zabieg wykonywany jest przy użyciu cienkiej igły, często pod kontrolą USG tak, by dokładnie trafić w obszar wymagający regeneracji. Samo wkłucie jest krótkotrwałe i może powodować lekki ból lub uczucie rozpierania, szczególnie w obszarach bogato unerwionych. Zabieg trwa zwykle kilka minut, nie wymaga hospitalizacji i podania środków znieczulających.
Jak się przygotować do podania osocza?
Przed zabiegiem podania osocza należy zastosować się do zaledwie kilku prostych zaleceń.
Na kilka dni przed zabiegiem
Nie przyjmować niesteroidowych leków przeciwzapalnych – NLPZ, czyli takich działających przeciwzapalnie, przeciwgorączkowo i przecibólowo, gdyż zaburzają funkcje krwi i obniżają skuteczność terapii PRP.
Z leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych można zażywać paracetamol i preparaty opioidowe – np. tramadol, kodeina i inne.
Co najmniej dobę przed zabiegiem
Należy całkowicie odstawić alkohol, unikać palenia papierosów, i przyjmowania innych substancji psychoaktywnych, gdyż używki te mogą negatywnie wpłynąć na jakość osocza.
W dniu zabiegu
Zaleca się, by pacjent przyszedł po lekkim posiłku i był nawodniony: zaleca się wypić wcześniej około 1 – 1,5l wody.
Co ważne
W przypadku chorób przewlekłych należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, w tym suplementach oraz o przebytych i obecnych chorobach.
Rekonwalescencja i powrót do zdrowia
Po podaniu osocza bogatopłytkowego (PRP) pacjent w okresie od jednego do trzech dni może odczuwać przejściowe nasilenie dolegliwości bólowych, sztywność lub obrzęk w miejscu podania. W tym okresie zaleca się ograniczenie aktywności fizycznej i unikanie obciążania leczonego stawu. W celu zmniejszenia dolegliwości bólowych można zażyć paracetamol wykonać okład z lodu.
Zdarza się, że lekarz może zalecić powtórne podanie PRP w kilkutygodniowych odstępach, zazwyczaj są to dwa-trzy zabiegi w serii, w zależności od stanu klinicznego pacjenta i efektów terapii.
Czas powrotu do pełnej sprawności zależy jednak od rodzaju urazu, wieku pacjenta, ogólnego stanu zdrowia i jego zaangażowania w proces rehabilitacji.
Czy ktoś inny może zostać dawcą osocza?
Dawcą osocza bogotopłykowego (PRP) nie można zostać nikt inny poza samym pacjentem. W przypadku terapii wyklucza się wszystkie osoby, nawet te z najbliższej rodziny. Podanie osocza od innej osoby wiązałoby się ze zbyt dużym ryzykiem reakcji odrzutowej, alergicznej lub zapalnej. Poza tym istnieje realne ryzyko przeniesienia chorób zakaźnych, jak np. zapalenie wątroby czy HIV.
Wszystkie preparaty podawane innym osobom musiałyby być specjalnie oczyszczone, zatwierdzone jako leki biologiczne i przetwarzane w laboratoriach GMP (jak np. koncentraty czynników wzrostu lub komórki macierzyste – to zupełnie inna kategoria terapii).
Dlaczego terapia osoczem PRP jest skuteczniejsza od innych?
W odróżnieniu od tradycyjnych metod terapia osoczem bogatopłytkowym PRP ma wiele zalet.
Naturalność
Osocze boagtopłytkowe pochodzi z własnej krwi pacjenta, a więc nie zachodzi ryzyko odrzucenia lub reakcji alergicznej.
Bezpieczeństwo
Niskie ryzyko powikłań po terapii osoczem PRP wynika z faktu, iż podczas leczenia nie wykorzystuje się dodatkowych chemicznych, sztucznych substancji.
Przyspieszenie gojenia
Dzięki skoncentrowanym czynnikom wzrostu PRP może skutecznie stymulować regenerację tkanek.
Mniejsze zapotrzebowanie na leki przeciwbólowe i przeciwzapalne
Jest to szczególnie ważne w terapii przewlekłych schorzeń.
Szerokie zastosowanie
Osocze bogatopłytkowe (PRP) sprawdza się w bardzo wielu obszarach ortopedii od stanów zwyrodnieniowych, poprzez urazy sportowe, na rehabilitacji pooperacyjnej skończywszy.
Kto może skorzystać z terapii?
Osocze bogatopłytkowe ma bardzo szerokie zastosowanie. Nie ma sztywno określonej dolnej ani górnej granicy wiekowej, jednak terapia PRP jest zwykle stosowana u osób powyżej 18. roku życia. Skuteczność terapii może być nieco niższa u osób w podeszłym wieku, ze względu na naturalny spadek aktywności płytek krwi i mniejszą zdolność regeneracyjną tkanek. Jednak nawet pacjenci po 60. roku życia mogą z powodzeniem skorzystać z PRP – zwłaszcza w leczeniu zmian zwyrodnieniowych stawów.
Dość istotny jest natomiast stan zdrowia. Nie zaleca się jej pacjentom z:
- aktywnymi infekcjami
- chorobami autoimmunologicznymi w fazie zaostrzenia
- nowotworami
- zaburzeniami krzepnięcia krwi
- ciężką anemią lub małopłytkowością
Zaleca się, by parametry zdrowotne pacjenta były w miarę zrównoważone, tzn., by organizm był dobrze nawodniony i bez aktywnych procesów zapalnych. Przed zabiegiem lekarz przeprowadza wywiad i kwalifikuje, bądź odsyła na dodatkowe badania.
Urazy i schorzenia leczone PRP w ortopedii
Zastosowanie osocza bogatopłytkowego (PRP) w ortopedii jest bardzo szerokie.
Urazy i przeciążenia ścięgien i przyczepów ścięgnistych
- entezopatie (np. łokieć tenisity, łokieć golfisty, ostroga piętowa)
- tendinopatie (np. tendinopatia ścięgna Achillesa, tendinopatia ścięgien mięśni rotatorów stawu barkowego, tenidnopatia mięśni pośladkowych),
- zapalenia kaletek (np. kaletka przedrzepkowa lub podbarkowa).
Urazy więzadeł
- częściowe uszkodzenia więzadeł kolana (np. więzadło krzyżowe przednie – ACL, poboczne przyśrodkowe),
- częściowe uszkodzenie więzadeł stawu skokowego (tzw. „skręcenie kostki”),
- przeciążenia więzadeł przyczepiających się do miednicy i kręgosłupa (np. więzadło biodrowo-lędźwiowe).
Uszkodzenia mięśni i ich przyczepów
- naderwania i naciągnięcia mięśni (np. czworogłowy uda, dwugłowy uda),
- krwiaki i stłuczenia tkanek miękkich wymagające regeneracji.
Zmiany zwyrodnieniowe stawów
- choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych, barkowych, biodrowych – w szczególności we wczesnych i średniozaawansowanych stadiach (PRP poprawia jakość mazi stawowej i zmniejsza stan zapalny)
- wspomaganie nieoperacyjnego leczenia uszkodzeń łąkotek
- przeciążeniowe bóle stawów (np. u sportowców lub osób aktywnych fizycznie).
Przyspieszenie gojenia po operacjach ortopedycznych
- rekonstrukcje więzadeł (np. ACL),
- zszycia ścięgien i łąkotek (np. stożka rotatorów, szew łąkotki przyśrodkowej lub bocznej),
- artroskopie kolana, barku, biodra – jako wsparcie regeneracji po zabiegu,
- operacje naprawcze chrząstki i przeszczepy chrząstki (np. mikrozłamania).
Stany pourazowe z przeciążeniem chrząstki maziowej
- niestabilność stawów z mikrourazami.
Terapia PRP w uszkodzeniu więzadeł
Każdy przypadek uszkodzenia więzadeł jest inny i nieco inaczej wygląda jego leczenie. Dla wszystkich pozostaje jednak kilka punktów wspólnych – naturalne mechanizmy gojenia i regulacji zapalenia – szczególnie, że terapia osoczem bogatpłytkowym (PRP) przy urazach więzadeł jest jedną z najczęstszych form jej wykorzystania w ortopedii.
Ze względu na słabe unaczynienie więzadła goją się stosunkowo wolno, a zastosowanie osocza przyspiesza regenerację i poprawia jakość naprawy.
Nie wszyscy chorzy mogą jednak skorzystać z tej formy leczenia. Dedykowana jest ona do leczenia zmian przy urazach I lub II stopnia, czyli naciągnięciach i częściowych naderwaniach. Przy całkowitym zerwaniu ścięgien często pełne wygojenie jest niemożliwe, pacjent niejednokrotnie kierowany jest na zabieg operacyjny.
W przypadku leczenia nieoperacyjnego po zakwalifikowaniu pacjenta do terapii PRP pobiera się od niego od 15 do 60 ml krwi. W trakcie odwirowywania PRP może być dodatkowo aktywowane (np. chlorkiem wapnia), co uwalnia czynniki wzrostu.
Osocze bogatopłykowe (PRP) podawane jest bezpośrednio w uszkodzone więzadło pod kontrolą USG. Zabieg jest zwykle mało bolesny, choć pacjent może przez chwilę odczuwać rozpieranie lub pieczenie. Zdarza się, że lekarz zaleca serię dwóch-trzech iniekcji w odstępach co jeden-dwa tygodnie. Po zabiegu, do 48 godzin, mogą występować ból i obrzęk, co jest naturalną reakcją organizmu. Jeszcze przez kilka dni zaleca się unikanie sportu i przeciążeń. Można za to wspomagać się środkami przeciwbólowymi – paracetamolem, jednak z wykluczeniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych np. ibuprofenu, aspiryny, diklofenaku, ketoprofenu, naproksenu, gdyż mogą one osłabiać działanie terapii.
Więzadła regenerują się powoli, a efekty, zależnie od stopnia uszkodzenia, widoczne są po okresie od dwóch do sześciu tygodni.
Terapia PRP w urazach mięśni
Zwykle osocze bogatopłytkowe (PRP) stosuje się w urazach mięśni dwugłowych i czterogłowych uda, łydki oraz ramienia. W tych przypadkach czas regeneracji skraca się nawet o 40%, zmniejsza się ryzyko powstania blizn i zrostów oraz ryzyko wystąpienia bólu i stanu zapalnego.
Do zabiegu kwalifikuje ortopeda przy pomocy USG lub rezonansu magnetycznego. PRP stosuje się zwykle w:
- naciągnięciach mięśni
- częściowych naderwaniach
- wspomagająco po całkowitych uszkodzeniach, operacji lub w fazie regeneracji.
Sam zabieg jest mało bolesny, ale czasem stosuje się od jednego do trzech podań PRP w odstępach co 7-14 dni – zależnie od stopnia urazu. Podobnie jak w innych przypadkach po podaniu osocza zaleca się ograniczenie wysiłku, a celu zmniejszenia bólu pozabiegowego dopuszczalne jest przyjmowanie paracetamolu; zakazane jest stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych – NLPZ np. ibuprofenu, aspiryny, diklofenaku, ketoprofenu, naproksenu, gdyż mogą one osłabiać działanie terapii. Już po kilku dniach od zabiegu można wykonywać lekkie ćwiczenia rozciągające i wzmacniające. Sama rehabilitacja jest indywidualnie dostosowywana – wszystko zależy od urazu. Powrót do aktywności sportowej zwykle możliwy jest po okresie około trzech do sześciu tygodni.
Terapia PRP w leczeniu ścięgien
Terapia PRP w przypadku uszkodzonych ścięgien aktywnie przyspiesza ich regenerację, zmniejsza ból oraz stan zapalny, a w odróżnieniu od sterydów zmniejsza także ryzyko powikłań – osłabienia posteroidowego i zerwania ścięgna.
Terapia zalecana jest w przy:
- przewlekłych zapaleniach ścięgien
- częściowych naderwaniach
- zmianach obciążeniowych u sportowców
- zespołach bólowych nieodpowiadających na leczenie zachowawcze.
Sam zabieg trwa zwykle kilka minut i nie wymaga podania środków przeciwbólowych. Zdarza się, że należy go powtórzyć dwa-trzy razy w odstępach co jeden-dwa tygodnie. Przez nawet trzy doby po zabiegu może występować przejściowe nasilenie bólu. W pierwszych dniach po zabiegu lekarze zalecają ograniczenie aktywności fizycznej i nie stosowanie NLPZ, np. ibuprofenu, aspiryny, diklofenaku, ketoprofenu, naproksenu, gdyż mogą one osłabiać działanie terapii. Dla złagodzenia dolegliwości można zastosować okłady z lodu oraz paracetamol. Po mniej więcej tygodniu od zabiegu wprowadzana jest stopniowa rehabilitacja ukierunkowana na wzmocnienie, rozciąganie i normalizację biomechaniki ruchu. Pełna regeneracja, zależnie od lokalizacji i natężenia urazu trwa mniej więcej od trzech do ośmiu tygodni.
Terapia PRP w chorobie zwyrodnieniowej stawów
Na terapię osoczem bogatopłytkowym (PRP) w chorobie zwyrodnieniowej stawów zwykle decydują się pacjenci w wieku 40-70 lat, u których pojawiły się niewielkie zmiany. Poza tym terapia dedykowane jest osobom, którym ból stawów utrudnia funkcjonowanie, tym, którzy źle znoszą kwas hialuronowy lub lub glikokortykosteroidy i wreszcie sportowcom amatorom pragnącym uniknąć operacji. Można łączyć pozytywne efekty terapii PRP z terapią kwasem hialuronowym.
Co prawda terapia osoczem bogatopłytkowym PRP nie odbudowuje chrząstki, ale:
- zmniejsza stan zapalny błony maziowej,
- stymuluje produkcję mazi stawowej (lepsze „smarowanie” stawu),
- moduluje aktywność enzymów degradujących chrząstkę (np. metaloproteinaz),
- poprawia jakość mikrokrążenia i metabolizmu w stawie.
Dzięki zabiegowi następuje:
- Zmniejszenie objawów bólowych nawet na 6–12 miesięcy,
- Zwiększenie ruchomości stawu i komfortu życia,
- Opóźnienie potrzeby alloplastyki (np. endoprotezy),
- W badaniach potwierdzono korzystny wpływ PRP na kondycję błony maziowej i mikrośrodowisko stawu.
Zwykle dla poprawy stanu zdrowia pacjenta wystarczy już jedno podanie osocza bogatopłytkowego, choć zazwyczaj zaleca się serię dwóch-trzech podań, co dwa-trzy tygodnie. Sam zabieg jest na tyle bezbolesny, że nie wymaga podania znieczulenia. Nawet do trzech dób po zabiegu może wystąpić ból, sztywność i lekki obrzęk, co jest normalną reakcją fizjologiczną. Zaleca się, by do trzech dni po zabiegu pacjent unikał aktywności fizycznej. Może z kolei przyjmować paracetamol, stosować okłady chłodzące i w miarę możliwości wypoczywać.
Terapia osoczem PRP – gdzie szukać?
Terapii osoczem bogatopłytkowym (PRP) można poddać się w aż trzech ośrodkach Medicus-Bonus na terenie Wielkopolski.
+ 48 609 747 005
poradnie.poznan@medicus-bonus.pl
Uwaga! Wszystkie zamieszczone w artykule treści mają charakter informacyjny w żadnej mierze nie mogą być podstawą do samodzielnego stawiania diagnozy i ustalania ścieżki leczenia. Każdy etap terapii osoczem bogatopłytkowym (PRP) powinien być konsultowany ze specjalistą z zakresu ortopedii, a jego zalecenia przestrzegane.
Źródła:
- American Academy of Orthopaedic Surgeons (AAOS) – Platelet-Rich Plasma (PRP): Dohan Ehrenfest DM et al. (2009), “Classification of platelet concentrates” – Trends in Biotechnology
- Sánchez M. et al. (2012), “Platelet-rich therapies in the treatment of orthopedic sport injuries” – Sports Medicine
- Foster TE et al. (2009), “Platelet-rich plasma: from basic science to clinical applications” – American Journal of Sports Medicine
- Filardo G. et al. (2015), “Platelet-rich plasma in tendon-related disorders: results and indications” – Sports Medicine
- Andia I, Maffulli N. (2013), “Platelet-rich plasma for managing pain and inflammation in osteoarthritis” – Nature Reviews Rheumatology
- Kon E. et al. (2011), “Platelet-rich plasma intra-articular injection versus hyaluronic acid viscosupplementation: a comparative study” – The American Journal of Sports Medicine
- Mautner K. et al. (2015), “A call for a standard classification system for future biologic research” – PM&R
- International Cellular Medicine Society (ICMS) Guidelines for PRP Therapy
- FDA (U.S. Food & Drug Administration) – Regulatory Guidance for Platelet-Rich Plasm
lek. Piotr Staszczuk
autor artykułu
Specjalista w ortopedii i traumatologii narządu ruchu. Szkolenie specjalizacyjne w Klinice Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu w Poznaniu (ORSK im. W. Degi) oraz podczas staży zagranicznych. Członek Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego.
Zamiłowania zawodowe i specjalizacja:
– chirurgia ortopedyczna
– endoprotezoplastyka stawów biodrowych
– endoprotezoplastyka stawów kolanowych
– choroby stawów skokowych i stóp pacjentów dorosłych:
hallux valgus – paluch koślawy,
hallux rigidus – paluch sztywny bolesny,
palce szponiaste i młotkowate,
choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego, stawów stępu,
stopa płasko-koślawa statyczna,
stopa wydrążona,
świeże urazy stopy i stawu skokowego,
przewlekła niestabilność stawu skokowego,
zaburzenia zrostu kości stawu skokowego i stopy,
– małoinwazyjne techniki leczenia bólu kręgosłupa i rwy kulszowej (dyskopatia lędźwiowa, rwa kulszowa),
– nowoczesna ortopedia regeneracyjna i rekonstrukcyjna
– ortopedia sportowa,
– powikłania powypadkowe.
Arleta Wojtczak
rekatorka artykułu
Dziennikarka branżowa z wieloletnim doświadczeniem. Redaktorka stron Medicus-Bonus.