Pieprzyki – mały wielki problem

Pieprzyki, a właściwie zmiany barwnikowe skóry, mają wszyscy. Różnią się one wielkością, kształtem i lokalizacją. Większość z nich, choć nie zawsze estetyczna, jest niegroźna, jednak część z nich może zapoczątkować w organizmie zmiany prowadzące nawet do śmierci. Podpowiadamy, jak rozpoznać i rozprawić się ze szpecącymi zmianami w Medicus-Bonus Poznań.

Pieprzyki – czym są?

Rodzaje pieprzyków

Znamiona barwnikowe, potocznie nazywane pieprzykami, to skupiska komórek barwnikowych (melanocytów), które mogą różnić się wyglądem, lokalizacją, budową i pochodzeniem. Ich klasyfikacja pomaga w ocenie ryzyka i ewentualnej konieczności dalszej diagnostyki lub usunięcia.

Ze względu na pochodzenie, znamiona dzielimy na wrodzone i nabyte. Znamiona wrodzone (congenitalne) są obecne od urodzenia lub pojawiają się w pierwszych miesiącach życia. Mogą mieć różną wielkość – od drobnych (do 1,5 cm) przez średnie (1,5–20 cm), aż po olbrzymie (powyżej 20 cm). Większe zmiany wrodzone wymagają szczególnej uwagi, ponieważ wiążą się ze zwiększonym ryzykiem przekształcenia nowotworowego, w tym rozwoju czerniaka. Z kolei znamiona nabyte (acquired) powstają w późniejszym okresie życia, najczęściej w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania. To właśnie ten typ znamion występuje najczęściej u dorosłych.

Z punktu widzenia budowy histologicznej wyróżniamy trzy podstawowe typy znamion. Znamiona skórne (dermalne) to zmiany, w których melanocyty znajdują się głęboko w skórze właściwej. Mają one najczęściej barwę cielistą lub delikatnie pigmentowaną i są wypukłe. Znamiona śródnaskórkowe (junctionalne) mają melanocyty zlokalizowane na granicy naskórka i skóry właściwej. Zwykle są płaskie i ciemniejsze. Trzecią grupę stanowią znamiona złożone (compound), w których komórki barwnikowe występują zarówno w naskórku, jak i w skórze właściwej. Zazwyczaj są one brązowe i lekko uniesione ponad powierzchnię skóry.

W klasyfikacji klinicznej najczęściej spotykane są znamiona barwnikowe zwykłe – okrągłe, symetryczne, o gładkiej powierzchni i równomiernym zabarwieniu. Nie budzą one niepokoju, jednak warto je obserwować. Znamiona atypowe (dysplastyczne) charakteryzują się nieregularnym kształtem, asymetrią, wielobarwnością i średnicą większą niż 6 mm. Z uwagi na zwiększone ryzyko przemiany nowotworowej powinny być kontrolowane przez dermatologa. Odrębną kategorię stanowią znamiona błękitne (nevus coeruleus) – głęboko położone zmiany o niebieskawym lub szaroniebieskim zabarwieniu. Choć są zazwyczaj łagodne, z uwagi na intensywną barwę mogą budzić niepokój i wymagają różnicowania z innymi zmianami skórnymi.

Zmiany skórne wywołane słońcem – na co zwracać uwagę

Najczęstsze zmiany słoneczne na skórze obejmują kilka charakterystycznych typów, które powstają w wyniku długotrwałej ekspozycji na promieniowanie UV. Pierwszym i najpowszechniejszym rodzajem są przebarwienia, zwane także plamami soczewicowatymi lub starczymi (łac. lentigines solares). Mają one kolor od żółtobrązowego do ciemnobrązowego i najczęściej pojawiają się na odsłoniętych partiach ciała, takich jak twarz, dekolt, dłonie, przedramiona oraz plecy. Są one efektem kumulacji melaniny i nasilają się wraz z wiekiem oraz intensywnością nasłonecznienia.

Kolejną ważną zmianą jest rogowacenie słoneczne (rogowacenie starcze, keratosis actinica). Objawia się ono jako szorstkie, łuszczące się plamy o zabarwieniu od czerwonego do brunatnego. Często bywa mylone z suchą skórą, jednak różni się tym, że nie znika po zwykłym złuszczeniu. Rogowacenie słoneczne jest istotne, ponieważ uważa się je za stan przedrakowy, który może przekształcić się w raka kolczystokomórkowego skóry, dlatego wymaga obserwacji i ewentualnego leczenia dermatologicznego.

Innym efektem przewlekłego działania słońca jest elastoza słoneczna. W jej przebiegu skóra staje się pogrubiała, żółtawa, pomarszczona i ma niejednolity koloryt. To efekt fotostarzenia skóry i utraty jej elastyczności spowodowany uszkodzeniem włókien elastynowych.

Najpoważniejsze konsekwencje nadmiernego nasłonecznienia to nowotwory skóry. Najczęściej występuje rak podstawnokomórkowy (BCC), który rośnie powoli i rzadko daje przerzuty. Zdecydowanie bardziej agresywny jest rak kolczystokomórkowy (SCC), który może doprowadzić do przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych. Najgroźniejszym nowotworem jest czerniak (melanoma), który często rozwija się z istniejących pieprzyków lub innych zmian barwnikowych i może szybko dawać przerzuty, zagrażając życiu.

Ważne jest, by zwracać uwagę na zmiany w wyglądzie skóry i w razie potrzeby zgłaszać się do dermatologa. Konsultacja jest wskazana, gdy zmiana się nie goi, rośnie, łuszczy się, krwawi, boli, swędzi lub wygląda inaczej niż inne. Osoby z licznymi plamami słonecznymi lub pieprzykami, szczególnie te spędzające dużo czasu na słońcu, powinny regularnie, najlepiej raz w roku, poddawać się kontroli dermatoskopowej, zwłaszcza po 40. roku życia.

Profilaktyka odgrywa kluczową rolę w ochronie skóry przed szkodliwym działaniem słońca. Należy codziennie stosować kremy z filtrem SPF 30–50, unikać ekspozycji na słońce w godzinach 11–15, nosić nakrycia głowy i odzież ochronną oraz całkowicie rezygnować z korzystania z solarium. Takie działania znacząco zmniejszają ryzyko powstawania zmian słonecznych i nowotworów skóry.

Laryngologiczne badanie zmian skórnych

Badanie pieprzyków u laryngologa przebiega podobnie do badania dermatologicznego, ale jest dostosowane do specyfiki miejsc, które leczy laryngolog — czyli głównie okolic szyi, uszu, gardła i okolic nosa. Zależnie od rodzaju problemu każda wizyta u specjalisty wygląda nieco inaczej. Są jednak pewne punkty wspólne:

Wywiad – laryngolog pyta o historię zmiany — od kiedy jest pieprzyk, czy się zmienia, czy boli, swędzi, krwawi lub ulega podrażnieniom. Ważne są też informacje o ekspozycji na słońce oraz ewentualnej rodzinnej historii nowotworów skóry.

Ocena zmiany –  lekarz dokładnie ogląda pieprzyk, ocenia jego kształt, wielkość, kolor, symetrię oraz granice. W laryngologii szczególną uwagę zwraca się na zmiany w miejscach trudnych do samodzielnego oglądania lub szczególnie narażonych na urazy — np. za uchem, na małżowinie usznej, w okolicach szyi.

Zdjęcia – w celu monitorowania zmian często robi się zdjęcia pieprzyka, aby móc porównać wygląd podczas kolejnych wizyt.

Plan działania – jeśli pieprzyk budzi podejrzenia (zmiany w wyglądzie, szybki wzrost, krwawienie), laryngolog może skierować pacjenta na konsultację dermatologiczną lub zaproponować usunięcie zmiany i wysłanie jej do badania histopatologicznego.

Profilaktyka – laryngolog przypomina o ochronie skóry przed słońcem, regularnej kontroli znamion i obserwacji wszelkich zmian.

Badanie u laryngologa jest więc dokładne, bezbolesne i ma na celu ocenę bezpieczeństwa znamienia w trudno dostępnych okolicach głowy i szyi oraz wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości.

Pieprzyki – usuwanie

Małżowiny uszne, szyja, wargi, nos i okolice oczu są bardzo delikatne, dlatego wszelkie zabiegi wykonywane w tym obszarze wymagają ogromnej precyzji i estetycznego podejścia. Usunięcie pieprzyka w ramach chirurgii zmian skórnych u specjalisty laryngologa wygląda dość podobnie, jak u dermatologa.

Konsultacja i kwalifikacja – lekarz ocenia zmianę jej lokalizację, wygląd i ryzyko onkologiczne. Jeśli pieprzyk wygląda podejrzanie (asymetria, nieregularne brzegi, szybki wzrost, krwawienie), zaleca jego chirurgiczne usunięcie z badaniem histopatologicznym.

 Znieczulenie miejscowe  – pacjent otrzymuje zastrzyk znieczulający w okolicę zmiany. Procedura jest bezbolesna, a pacjent pozostaje przytomny.

Wycięcie zmiany- z użyciem skalpela, z odpowiednim marginesem zdrowej skóry (zwłaszcza jeśli zmiana wygląda podejrzanie). Lekarz może wykonać wycięcie całkowite – w przypadku większych zmian lub w celach diagnostycznych lub usunięcie powierzchniowe – przy zmianach niewielkich i powierzchownych.

Założenie szwów – po wycięciu chirurg zszywa ranę cienkimi nićmi, starając się, by blizna była jak najmniej widoczna (ważne zwłaszcza na twarzy czy szyi). Czasem stosuje szwy wchłanialne, ale często zdejmuje się je po 7–10 dniach.

 Badanie histopatologiczne – wycięta zmiana trafia do laboratorium, gdzie jest oceniana pod mikroskopem. To kluczowe, by wykluczyć nowotwór (np. czerniaka).

 Opieka po zabiegu – pacjent dostaje zalecenia dotyczące higieny rany, zmiany opatrunków i ochrony skóry przed słońcem. W razie potrzeby umawia się wizytę na zdjęcie szwów i odbiór wyniku badania histopatologicznego.

Usunięcie pieprzyka u chirurga laryngologa jest bezpieczne i wykonywane z dużą dbałością o estetykę — co ma szczególne znaczenie w obrębie twarzy, szyi i uszu.

Ochrona struktur anatomicznych

Usuwanie pieprzyków w obrębie głowy i szyi wymaga od chirurga laryngologa szczególnej ostrożności, ponieważ w tych rejonach znajduje się wiele istotnych struktur anatomicznych, których uszkodzenie może prowadzić do poważnych powikłań. Jednym z kluczowych elementów zabiegu jest ochrona nerwów twarzowych. Równie ważne jest zachowanie ostrożności w rejonie przewodu słuchowego zewnętrznego i małżowiny usznej – zbyt głębokie cięcie może uszkodzić chrząstkę lub struktury odpowiedzialne za słuch.

     Szczególnej uwagi wymagają też okolice nosa, ust i oczu – nie tylko ze względu na obecność ważnych struktur, ale też ze względu na estetykę i konieczność zachowania symetrii twarzy.

Aby zminimalizować ryzyko powikłań, chirurg laryngolog dokładnie planuje przebieg cięcia, często prowadząc je zgodnie z liniami napięcia skóry (tzw. liniami Langer’a), co pozwala ograniczyć widoczność blizn. Stosowane znieczulenie podawane jest w sposób bezpieczny, z dala od głębiej położonych nerwów. Samo cięcie wykonywane jest precyzyjnie i płytko, a przy trudniejszych lokalizacjach lekarz wspomaga się lupami chirurgicznymi, aby lepiej ocenić przebieg tkanek.

Dzięki specjalistycznej wiedzy i doświadczeniu z zakresu anatomii głowy i szyi, chirurg laryngolog potrafi przeprowadzić zabieg z dużą dokładnością i minimalnym ryzykiem dla pacjenta.

Badanie histopatologiczne pieprzyków

Badanie histopatologiczne u laryngologa jest istotnym elementem diagnostyki zmian skórnych i błon śluzowych w obrębie głowy i szyi. W praktyce oznacza to, że każda usunięta zmiana – np. pieprzyk, brodawka, guzek czy zmiana na błonie śluzowej jamy ustnej – może zostać przekazana do laboratorium histopatologicznego w celu dokładnego zbadania pod mikroskopem. Celem takiego badania jest ocena, czy dana zmiana była łagodna, czy też wykazywała cechy atypii komórkowej lub nowotworowe.

Po chirurgicznym usunięciu zmiany laryngolog zabezpiecza materiał biologiczny – najczęściej umieszczając go w pojemniku z utrwalaczem (zazwyczaj formaliną) – i opisuje go w dokumentacji. Następnie próbka trafia do zakładu patomorfologii, gdzie zostaje poddana procesowi utrwalenia, zatopienia w parafinie, pokrojenia na cienkie skrawki i barwienia specjalnymi barwnikami. Patomorfolog analizuje próbkę pod mikroskopem i sporządza opis, który trafia z powrotem do laryngologa prowadzącego.      

Badanie histopatologiczne jest szczególnie ważne w przypadkach zmian barwnikowych (np. pieprzyków), które mogą wykazywać cechy czerniaka, a także w przypadku zmian, które rosną, krwawią lub mają nietypowy wygląd. Nawet jeśli zmiana została usunięta „profilaktycznie”, wynik histopatologiczny potwierdza jej łagodny charakter lub ujawnia ewentualne nieprawidłowości wymagające dalszego leczenia.

Dzięki temu badaniu lekarz zyskuje pełną pewność co do rodzaju zmiany i może zaplanować ewentualne dalsze postępowanie – np. poszerzenie marginesu chirurgicznego lub skierowanie pacjenta do onkologa. Badanie histopatologiczne to zatem niezbędny element bezpiecznej i profesjonalnej opieki laryngologicznej.

Uwaga! Wszystkie zamieszczone w artykule treści mają charakter informacyjny w żadnej mierze nie mogą być podstawą do samodzielnego stawiania diagnozy i ustalania ścieżki leczenia. Każdy etap terapii powinien być konsultowany z lekarzem specjalistą, a jego zalecenia przestrzegane.

Źródła:

• Helliwell, T. R., & Giles, T. E. (2016). Pathological aspects of the assessment of head and neck cancers. W: United Kingdom National Multidisciplinary Guidelines. Journal of Laryngology & Otology Supplement S2, 130, S59–S65.
• Helliwell, T. R., Woolgar, J. A., Triantafyllou, A., & Slootweg, P. J. (2016). Gross Examination, Dissection, Evaluation, Reporting and Staging of Head and Neck Specimens. W: Pathology of the Head and Neck (str. 807–839). Springer.
• Barnhill, R. L., & Ko, J. (2024). Dermatopathologic Approach to Diagnostic Challenges in the Head and Neck. W: Diagnostic Procedures in Patients with Neck Masses. Springer.
• Nasir Ud Din, N., Arshad, S., & Pervez, S. (2020). Histopathology of Head and Neck. W: Atlas of Diagnostic and Predictive Histopathology (str. 239–275). Aga Khan University

Patryk Niewinski, lekarz laryngolog absolwent Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu wydział angielskojęzyczny. Doświadczenie zawodowe zdobywał mi.in. w   Wielkopolskim Centrum Onkologii w Poznaniu, University of California San Diego, Thornton Hospital, Surgical Oncology, USA, Weill Cornell Medical College, New York Presbyterian Hospital, Otorhinolaryngology, USA.

Posługuje się językiem polskim, angielskim i hiszpańskim.

Dziennikarka branżowa z wieloletnim doświadczeniem. Redaktorka stron Medicus-Bonus.